Milliyet Sanat , 2008
Tansel Türkdoğan yeni sergisinde
yaratıcılığın kapılarını zorlayan
bir ifadeyle deneyselliğe açık bir tutum sergiliyor.
Esas söze başlamadan önce Tansel Türkdoğan’ın 1990’lı yıllardan bugüne gelen yapıtlarının izlediği gerek teknik gerekse tema anlamında, aldığı yolu şöyle bir gözden geçirmekte yarar olduğuna inanıyorum. Neden mi? Çünkü onun sanat katmanlarının, tıpkı yaptığı tüm işlerde benimsediği ortak dildeki gibi biçemi doğrultusunda üst üste katlanarak oluştuğuna inanıyorum. Bugüne kadar bildiğimiz ve hep görmeye alıştığımız sanatçının imza attığı “Yazılar”, “Künyeler” ve “İkonalar” serileri vardı. “X’ING”, “Künyeler, ID tad” serilerinin yazı ve simgelerinin arasına, geçmişten günümüze taşıdığı “İkonalar” ve “Minyatürler”e ait görüntülerin eklendiği resimler. “Künyeler, ID tad” resimleriyle yazı ve simgeleri aynı düzlem üzerinde buluşturarak, plastik dilde yeni anlamlar yapılandırmıştı. Kişiye ait bilgilerin dışında, aslında dilin özel işaretleri olan “harfler” boya dokusunun arasında sanatçıyla birlikte imgelerin izini sürmüştü, 2000’li yılların başına kadar. Sanatçı, soyut biçimlerin içinde resmin doğal akışına ve düşünce birimlerinin getireceği yeniliklere açık olarak yüzeyde fırçası ile bilinçle ilerlemiştir. Özellikle 2003 yılından sonra izlediğimiz sergilerde ise tamamen farklı bir anlayışla karşımıza çıktığını gözlemliyoruz. Bu nedenle Türkdoğan’ın sanat çizelgesi içinden kopup gelen ve bugün gözlemlediğimiz noktaya varışına bizi odaklayan eski çalışmalarının yeniden izlenmesi altı çizilecek anımsanacak önemli bir başlangıç noktası. Geçmişteki çalışmaları ile “Simülasyon/..mış gibi olmak” başlığını verdiği son resimleri arasında bir bağ kurabiliyoruz. Yeni yaratılarla biçimlediği sanat rotasının saptığı yönleri, farklı yıllara ait resimlerle kronolojik olarak bir arada izleyebiliyoruz.
“Kendi ikonasına sahip olmak” fikrinden hareketle biçimlenen daha önceki seri resimlerde sanatçı, geçmişten günümüze taşıdığı görüntülerde belli bir zaman diliminin, dönemin ve inancın ipuçlarını yakalamaya çalıştı. Bu aşamada John Berger’in şu sözünü anımsamadan ve bunu paylaşmadan geçmek istemiyorum: “Aslında ressam bir alıcıdır. Yaratma gibi görünen şey, aldığına biçim verme fiildir.” Türkdoğan, dönemlerinin yazılı kaynakları olarak bilinen bu küçük sanat yapıtlarıyla, kendi sanat biçemini bir araya getirmiş ve Anadolu coğrafyasında keşfettiği kültür tortularını çağdaş görüntülerle yeniden biçimlemiştir. Sanki kültür katmalarının zaman içinde soyutlaşan varlıkları günümüze ait bir malzemeyle yeniden kimlik kazanıyordu. Yaratıcılığın kapılarını zorlayan bir ifadeyle deneyselliğe açık bir tutum sergiledi. Yaşadığı coğrafyanın sunduğu kültür katmanlarını ressam olarak aldı ve bu aldıklarını çağdaş bir bakışla biçimleyerek izleyiciye hem kültürünün içinden bir tınıyı duyumsattı, hem de çağdaş sanatın şifrelerinden bir örgüyle yine izleyicinin düşlem ve düşün sınırlarını zorladı. Türkdoğan’ın yeni dönem çalışmaları söz konusu olunca; “değişim”in yarattığı şaşkınlığı atlatır atlatmaz, anlatımın yine geçmiş çalışmalarında olduğu gibi aynı amacın evrim geçirerek boyanın satır araların kaydığını görüyoruz. Temasını dünya trajedilerinden/dramlarından besleyen ve yaşadığı coğrafyanın kültür katmanlarının ona verdiği güçle sanat biçemini çağdaşlıkla yoğuran bir tutum söz konusudur.
Bu kısa bellek yoklamasından sonra şimdi başta belirttiğimiz “esas sözü” söylemeye geldi sıra. Ama önce “soruyorum”: “Simülasyon/…mış gibi olmak” kavramının “tehlikeli” sularında, hem teknik hem de biçem olarak akıl karıştıran bu değişim nasıl oluştu? Yani, kısaca her şey nasıl başladı? Aslında “her şey” çok basit/duru/saydam/spontane-kendiliğinden/durgun/olması gerektiği gibi görünüyor; “alçak sesle söylenmiş bir şarkı” içindi bütün bu değişimin ara başlıklarında yatan anlamlar. Boya ve yüzeyle yeni bir serüven başladı. Görünenin dışında görünmeyene dair ipuçlarını yüzeye bırakan bir usun biçimleridir, bu evrimin ana teması. Patlayan, bazen yoğunlaşıp yığınlara dönüşen bazen de uçucu renklerin saydamlığında bir taraftan her şeyi gizleyen diğer taraftan bu saydamlıkla aslında görünmeyenin gizem perdesini artıran, daha önceki çalışmalarla kıyaslandığında cesaret gerektiren “radikal” bir tavır.
“Gerçekliğin betimlenmesi” gibi sanatın ana meselesini yani, postmodernizmin en önemli kavramlarından “simülasyonu” tuval yüzeyinde, daha doğru bir deyişle değişmeyen “boya+tuval/yüzey” geleneğinin içinde irdeliyor. Sihirli olan ise geleneksel birlikteliğin verdiği keyifle “az söyleyip çok anlam yaratma noktasında” sanatının olgunluk döneminde Türkdoğan, yıllardır süregelen arayışlarının keyfini sürüyor. Sanatçının resimlerinde tek bir rengin tonlarıyla, saydam katmanlar içinde beliren heykelsi formlar, iki boyutlu yüzeyi üç boyutlu algılama yönünde sanal bir gerçeklik sunarken, aynı zamanda kütleler arasına gizlenen alt başlıklarla da bugünün gerçek yaşamının görüntüleri gizleniyor. Nedir bu gerçeklikler? Başta küresel ısınma olmak üzere, savaşlar, yıkımlar, ölümler… İnsanlığı bir çember gibi çevreleyerek geleceğe aktarılan yaşamın her geçen gün biraz daha sınırlandığını ve zamanın kalmadığını duyumsatan trajik, çarpıcı dünya görüntüleri… Bu nedenle sanatçının ana sorunu görünenin hemen alt katmanlarında oluşan cümleleri görünür kılmak gibi bir çabaya dönüşüyor. Diğer bir deyişle mesajın direkt izleyiciye ulaşmadığı çok az nesne ile daha çok şey’in ifade edildiği yeni bir dönemin başlangıcına tanıklık ediyoruz. Transparan/içini gösteren ama içinde çok “şey” saklayan ve sanatçının kendine özgü kanıtlarıyla oluşan başka bir dünya yüzeyde nefes alıyor. Sanal ile gerçek dünya arasına sıkışan bir ara kesitte onun evrimini ve bu bağlamda her ne kadar şeffaf gibi dursa da evrensel gerçeklerden ilham alıp kendi içinde kaosa/kargaşaya dönüşen bir atmosferin biçimlendiğini görüyoruz. Sanal dünya ile gerçek dünya arasındaki tezadı en belirgin hale getiren beyaz fonun içinde bir anda patlayan bazen şeffaflaşan, bazen de katmanlaşarak yoğunlaşan koyu renkler.
Ve sonuç olarak, Türkdoğan’ın konu farklılığının kesin bir değişimden çok, üzerinde kafa yorduğu post-modernizmin kavramları serisinin irdelenmesinin devamı gibi yorumlayabiliriz. Önceki serilerde üzerinde yoğunlaştığı sahicilik, kimlik, maskelemeden sonra post-modernizmin tartışmalı alanlarından birisi olan “simülasyon” kavramına odaklanıyor. Sahicilik, gerçekliğin maskelenmesi, …mış gibi olmak, simülasyonun farkında olmak bu yeni serideki işlerin başlıca temasıdır. Resim dili açısından, deneyselliğe açık tavrı, kavramın üzerinde yoğunlaştığı konuları birbirinden ayırmaktan çok birbirine bağlanması anlamında değerlendirilebilir. Kendi üretimleri bağlamında deneyselliğin bir referans olduğuna inanıyor. Yeniye her zaman açık bir tavrın altının çizildiği bir yaklaşımdır bu cümlenin anlamı. Sanatçının “belirli bir birikimden sonra üsluplaşma, piyasa gibi kavramların üretim için ciddi tehlikeler oluşturduğuna” inancını vurguladıktan sonra sözü “simülasyon/…mış gibi olmak” kavramını izleyiciye irdelettiren resimlere bırakıyorum.
Tell us how everything has started?
Dilek (Karaaziz) Sener
Milliyet Art, 2008
In his new exhibition, Tansel Turkdogan, with an expression that forces the doors of creativity, exhibits an attitude open to experimentation. Before starting to essential talk, I believe, it will be beneficial to revise the route taken by Tansel Turkdogan’s works since 1990 to nowadays in terms of both technique and themes. Why? Because, I believe that his art layers occur by overlapping in accordance with his style, just as the common language he has adopted in all of his works. So far, there were ‘Scripts’, ‘Tags’, and ‘Icons’ series which have the signature of the artist that we knew and accustomed to see. The paintings consist of the scripts and symbols of “X’ING”, “Tags, ID tad” series gathered together with the images belong to “Icons” and “Miniatures” which he carried from past to present. By combining “Tags, ID tad” paintings with scripts and symbols, he had constructed new meanings in plastic language. Other than the information belongs to individuals, the “letters” which are actually special symbols of the language, had traced images with the artist among the texture of paint, until the beginning of the 2000s. Artist has progressed on the surface using his brush, openly to innovations that will be carried out idea units and the natural flow of the painting in abstract forms. Especially in the exhibitions we followed after 2003, we are observing that he comes with a completely different comprehension. Therefore, revaluating Turkoglu’s previous works coming away from his art schedule and letting us focus on his arrival to the point we observe today, is an important starting point which will be underlined and remembered. We are able to establish a bond between his early works and his last paintings that he gave the title of “Simulation/Pretending”. It is possible to view, chronologically, the directions his art route formed with new creations has head towards, with his paintings belong to different years.
At early series of paintings formed with the idea of “owning own icon”, the artist has tried to apprehend the hints of a certain time slot, period and belief with the images the carried out from past to present. At this stage, I do not want to pass without remembering and sharing this phrase of John Berger: “In fact, the painter is a receiver. The thing which seems to be creation, is the act of forming what is received.” Turkdogan, has brought together these little artworks which are known as the written sources of their own period, with his own art style and, reformed the culture supernatants he had discovered in Anatolian geography with a contemporary images. As though, the entities of culture layers, which are becoming more abstract in time, are gaining an identity again with a material of our day. He exhibited an attitude open to experimentation, with an expression that forces the doors of creativity. He had taken culture supernatants presented by the geography he lived, as an artist and by forming them in a modern perspective, he made the viewer feel a timbre within the culture, and he also forced viewers’ limits of imagination and conception with braided codes of contemporary art. When it comes to Turkdogan’s new term works, after recovering from the astonishment created by the “alternation”, we see that the expression, with the same but evaluated purpose, slipped between the lines of paint, as it was in his early works. There is an attitude that feeds its theme with the tragedies/dramas of the world and that kneads his art style with modernity, with the power that is given to him by cultural layers of the geography he lived.
After this short memory poll, now it is time to make that “essential talk” we mentioned earlier. But before that, I am “asking”: in the dangerous waters of “Simulation/ Pretending” concept, how did this confusing alteration in the terms of both technique and style occur? In other words, how everything has started, briefly? In fact, everything seems to be simple/clear/spontaneous/static/as it ought to be; meanings underlying the intermediate titles of this alteration were meant for a “song singed softly”. A new adventure has started with paint and surface. The main theme of this evolution is forms of the intelligence which leaves to the surface the hints of the unseen beyond the seen. A “radical” attitude that explodes, sometimes condenses and transforms to the masses, and sometimes, on the one hand, hides everything at the volatile transparency of color, and on the other hand, that boosts the mystery of the unseen by this transparency, and compared with previous works requires courage.
He scrutinizes, the main subject of art as the “description of reality”, in other words, one of the most important notions of postmodernism, the concept of “simulation” on the surface of the canvas, in more accurate words, within the unchanged tradition of “paint, canvas/surface.” And what is magical is that with the pleasure of traditional unity, at the “point of saying less and creating more sense”, at the maturity period of his art, Turkdogan, enjoys the delight of many years of ongoing quests. The sculptural forms that appear in translucent layers, in artist’s paintings with the shades of one color, while presenting a virtual reality of perceiving the two-dimensional surface as if it is three-dimensional, at the same time with the subtitles hidden amongst masses, the images of today’s real life are being concealed. What are those realities? Primarily global warming, then wars, destruction and death… Tragic, stunning images of the world, by surrounding humanity like a circle, evoke that life, which is transferred to the future, is becoming more limited a little more each day and there is no time… Therefore, the basic problem of the artist transforms into an effort like making the statements visible that occur just in the lower layers of the seen. In other words, we are witnessing a new era, where, the message has not been delivered directly to the audience and too much meant with too less objects. Another world is taking breath over the surface, a world that is transparent, that displays its very core, yet hides many “things” inside; a world, formed by the unique evidence of the artist. We see its evolution at an intermediate section trapped between the virtual and real life and in this context, the formation of an atmosphere, in spite of looking transparent transforming to a chaos/mayhem within itself inspired by universal facts. Bold colors, that explodes suddenly over the white background which makes the contrast between the virtual and real world most obvious; that sometimes becomes more transparent, and sometimes intensifies by stratifying.
And as a result, we can interpret differentiation of Turkoglu’s themes as a continuation of the research on the conception series of postmodernism that he chew on, rather than a absolute change. He focuses on the notion of “simulation” which is one of the controversial areas of postmodernism after authenticity, identity and masking that he concentrates on in the earlier series. Authenticity, masking the reality, pretending, being aware of the simulation are the main themes of the works in this new series. In terms of painting language, his attitude open to experimentation, can be considered in a sense of interconnection of the issues focused by the notion, rather than separating them from each other. In the context of his creations, he believes that experimentation is a reference. The meaning of this statement is an approach that underlines an attitude which is always open to innovations. After emphasizing the artist’s belief “that the concepts like stylization after a certain accumulation and market create serious risk for production,” I will pass the word to the paintings which make the viewer scrutinize the concept of “simulation/pretending”.